Kaz Ana'dan Masallar

 

Kaz Ana, İngiliz kökenli olduğu tahmin edilen hayal ürünü bir masal anlatıcısı. 16. yüzyıldan beri adından söz edilen bu efsanevi karakter yüzyıllar boyu çocukların hayallerini süslüyor, onun ağzından onlarca masal anlatılıyor. Fransa'da Charles Perrault'nun kitaplarında, İngiltere'de, Danimarka'da, hatta tüm dünyada tanınan bu masalcının müziğe ve bale sahnesine yansıması nasıl oldu?

 

Maurice Ravel (1875-1937), Ma Mere l’Oye  (Kaz Ana) başlıklı yapıtını 1908 yılında çocuklara hitaben ve 4 el piyano için yazmıştı. Bestecinin bu yapıtı seslendirmesi için düşündüğü piyanistler ise dostu Cyprian Godebski'nin çocukları Mimie ve Jean idi. 1908-1910 yılları arasında yazılmış olan yapıt,  20 Nisan 1910 tarihinde Paris'te yine 10 yaşın altındaki iki müzisyen olan Jean Leleu ve Genevieve Durony tarafından ilk kez seslendirilmişti. Kaz Ana'nın bu ilk seslendirilişinin seyirciler tarafından beğenilmesinin ardından Ravel'in yapıtlarının nota basımcısı olan Durand Yayınevi, besteciye yapıtın orkestrasyonunu yapması konusunda tavsiyede bulundu. Bunun yanında dönemin ünlü sanat yönetmeni Jacques Rouche, Ravel'e bu yapıtta olağanüstü bir koreografik potansiyel gördüğünü söyleyerek müziğini yeniden düzenleyip bir bale müziği haline getirirse sahnelenebileceğini de belirtti.  Ravel, 1911 yılında yapıtın orkestrasyonu üzerinde çalışmaya başladı. Müziğine bir prelüd ve sahne aralarına yerleşecek interlüdler ekleyen besteci, böylelikle aslen piyano için bestelediği Kaz Ana adlı yapıtını 1912 yılında bir bale müziğine dönüştürdü. 

                                              

 

İlk kez 29 Ocak 1912 tarihinde Paris'te sahnelenen Kaz Ana, bale sahnelerinde Jerome Robbins'in 1975 tarihli koreografisinde daha da popülerleşti, 1980'de Los Angeles Bale Topluluğu'nun kurucusu John Clifford'un koreografisi de müziği en güzel değerlendiren tasarımlardan biri olarak repertuvardaki yerini koruyor.

I. Pavane de la belle au bois dormant (Uyuyan Güzel'in Pavanı)

II. Petit poucet (Parmak Çocuk)

III. Laideronnette, imperatrice des pagodes (Küçük Çirkin Pagoda İmparatoriçesi)

IV. Les entretiens de la belle et de la bete (Güzel ve Çirkin'in Konuşmaları)

V. Le jardin feerique (Perilerin Bahçesi)

Günümüzde daha çok orkestra konseri programlarında, süit versiyonu ile yer alan ve yukarıda bölümleri yazılı olan süit, bale müziğinin içinden seçilmiş 5 bölümü ve 4 el piyano için yazılmış ilk versiyonun tamamını içeriyor. Kaz Ana, Ravel gibi bir orkestrasyon ustasının yeteneklerini gösteren, renkli tınıları ile her yaştan dinleyicinin beğenisini toplamaya devam eden, masal anlatısının bale sanatı ile uyumunu da bütünleyen bir yapıt.

Resim 1: 1842 Paris basımı bir Kaz Ana'dan Masallar kitabının iç kapağı.

Resim 2: Ravel'in bale müziğindeki "Pagoda İmparatoriçesi" bölümü için Drésa'nın kostüm tasarımı, 1912.

Video: John Clifford'un 1980 yılında Los Angeles Balesi için tasarladığı Kaz Ana'dan Masallar koreografisi.